2024-cü ildə dünya superdövlətləri: ilk 10-luğa hansı ölkələr daxildir?

Amerikalı milyarder və maliyyəçi Rey Dalionun iqtisadiyyat, hərbi güc və ticarət əlaqələri də daxil olmaqla geniş spektrli göstəricilərə əsaslanan “Superpower Index 2024” adlı növbəti hesabatı dərc edilib.

İndeks 0-dan 1-ə qədər təqdim olunur, burada 1 ən yüksək baldır.

Hesabata görə, Amerika Birləşmiş Ştatları 0,89 indeks balı ilə dünyanın aparıcı gücü olaraq qalır. Ölkənin mövqeyini qlobal maliyyə bazarlarında hökmranlıq və texnoloji innovasiyalar dəstəkləyir.

“Xüsusən, dominant beynəlxalq ehtiyat valyutası kimi ABŞ dollarının təsiri böyükdür. Bu gün ABŞ dolları dünya üzrə valyuta əməliyyatlarının 85-90%-ni təşkil edir, valyuta ehtiyatlarının 59%-ni və transsərhəd bank kreditlərinin təxminən yarısını təşkil edir. ABŞ fond bazarının kapitallaşması isə qlobal həcmin 61%-ni təşkil edir”, - ekspertlər qeyd edirlər.

Sonrakı yerdə 0,8 bal indeksi ilə Çin gəlir. Çinin inamlı ikinci yeri onun beynəlxalq ticarət və iqtisadi istehsalda üstünlüyü, eləcə də ən böyük ixracatçı statusu ilə bağlıdır. Məsələn, Çinin Latın Amerikası ilə ticarəti 20 il ərzində 12 milyarddan 315 milyard ABŞ dollarına qədər artıb.

Çinin qlobal mövqelərinin güclənməsinə ölkənin artan hərbi gücü, xüsusilə texnoloji cəhətdən inkişaf etmiş müdafiə sektoru və dünyanın ən böyük dəniz donanmasına malik olması da təsir edib.

Hesabata görə, dünyanın ilk 10 ölkəsinin qalan hissəsi ABŞ və Çindən xeyli geridədir, onların indeksləri 0,24 baldan (Sinqapur) 0,38 bəndədək (Almaniya) dəyişir. İlk onluq aşağıdakı kimidir: ABŞ, Çin, Almaniya, Yaponiya, Cənubi Koreya, Hindistan, Britaniya, Fransa, Rusiya, Sinqapur.

Eyni zamanda, dünyanın əsas iqtisadiyyatları arasında ən sürətli real ÜDM artımına malik olacağı proqnozlaşdırılan Hindistanda ciddi potensial qeyd edilib. Ölkə əhəmiyyətli infrastruktur xərcləri nümayiş etdirir və əhəmiyyətli gənc demoqrafik göstəricilərə malikdir.

Rusiya supergüclər reytinqində 0,26 bal indeksi ilə 9-cu yeri tutub. Rusiya Federasiyasının güclü mövqeyi onun təbii sərvətləri və ordusu ilə bağlıdır ki, o, ardıcıl olaraq ABŞ və Çinlə birlikdə dünyanın ən güclü 3-cü sırasında yer alır.

Eyni zamanda, aşağı göstəricilərə əsasən maliyyə bazarının zəif mövqeyi təsir edib: xüsusən rubl qlobal əməliyyatların təxminən 1% -ni təşkil edib və ölkənin fond bazarının kapitallaşması qlobal bazarın həcmi 1%-dən azdır. Həmçinin, özünü superdövlət kimi göstərmək cəhdlərinə zəif infrastruktur və korrupsiya mənfi təsir göstərir.

Bu diaqramda Rey Dalionun 2024-cü il supergüc indeksi əsasında gücün səkkiz əsas göstəricisinin (təhsil, innovasiya və texnologiya, rəqabət qabiliyyəti, hərbi güc, ticarət, iqtisadiyyat, maliyyə mərkəzi, ehtiyat valyuta statusu) müqayisəsini görmək olar. Ölkələr sapma əsasında qiymətləndirilir, burada 0 orta, 1 isə ortadan bir sapma yuxarı olan məlumat nöqtəsidir.

ABŞ və Çin ehtiyat valyuta statusu və ümumi rəqabət qabiliyyəti kimi kateqoriyalarda əhəmiyyətli fərqlər göstərərkən innovasiya və texnologiya, iqtisadiyyat kimi müəyyən göstəricilər üzrə yaxından sıralanır. ABŞ 8 əsas kateqoriyadan 6-da Çini qabaqlayır.

“Eyni zamanda, yaxın gələcəkdə Çin Amerikanın orta təhsil sistemindəki durğunluqla bağlı ciddi narahatlığına görə təhsildə ABŞ-ı qabaqlaya bilər. Çin artıq yüzlərlə elit universitetlə təmsil olunur. Həmçinin, ÇXR ölkənin hərbi-sənaye potensialının yüksək inkişaf tempinə malikdir və bu,demək olar ki, ABŞ-la eyni səviyyədədir”, - hesabatda deyilir.

Rusiya da öz növbəsində milli rəqabət qabiliyyəti və hərbi güc kateqoriyalarında yaxşı göstəricilərə malikdir, digər mövqelərdə isə normadan aşağı kənarlaşmalar göstərir.

Araz Altaylı, Musavat.com